กฎหมายว่าด้วยสินค้าที่ปลอดจากการตัดไม้ทำลายป่า (EU Deforestation free Products)

เมื่อวันที่ 9 มิถุนายน 2566 คณะกรรมาธิการยุโรปได้ประกาศ Regulation (EU) 2023/1115 ว่าด้วย สินค้าที่ปลอดจากการตัดไม้ทำลายป่า เพื่อควบคุมสินค้าที่วางจำหน่ายในสหภาพยุโรปและที่ส่งออกจากสหภาพยุโรปที่เชื่อมโยงกับการตัดไม้ทำลายป่าและการทำให้ป่าเสื่อมโทรม (associated with the deforestation and forest degradation) ใน EU Official Journal L 150/206 และให้มีผลบังคับใช้วันที่ 29 มิถุนายน 2566

การประกาศใช้กฎหมายดังกล่าว มีผลบังคับใช้โดยตรงกับผู้ประกอบการในสหภาพยุโรปโดยผู้ประกอบการของสหภาพยุโรปที่จะมีการจำหน่าย นำเข้า หรือส่งออกสินค้าข้างต้น จะมีภาระผูกพันในการกรอกข้อมูล Due Diligence Statement (DDS) ในฐานข้อมูลของสหภาพยุโรป จะมีระดับความยากง่ายในการดำเนินการ Due Diligence Statement โดยพิจารณาจากความเสี่ยงของสินค้านั้น ๆ ว่าอยู่ในระดับความเสี่ยงใด สอดคล้องกับการจัดระดับความเสี่ยงของประเทศผู้ผลิต (Country Benchmarking) ที่จะมีการจัดเป็น 3 ระดับ คือ ความเสี่ยงสูง ความเสี่ยงต่ำ และความเสี่ยงมาตรฐาน โดยขณะนี้ทุกประเทศได้รับการกำหนดให้เป็นประเทศที่มีความเสี่ยงมาตรฐาน และจะประกาศกฎระเบียบอันดับรองที่จัดระดับประเทศหรือเขตพื้นที่ของประเทศที่มีความเสี่ยงต่ำหรือความเสี่ยงสูง ภายในวันที่ 30 ธันวาคม 2567 อย่างไรก็ตาม บัญชีรายชื่อดังกล่าวจะได้รับการทบทวนอยู่เสมอ

กฎหมายดังกล่าวได้กำหนดระยะเวลาเปลี่ยนผ่านไว้ 2 ช่วงระยะเวลา ดังนี้

1) กฎหมายมีผลบังคับใช้อย่างเต็มรูปแบบภายใน 18 เดือนนับตั้งแต่วันที่กฎหมายมีผลบังคับใช้ หรือ ตั้งแต่วันที่ 30 ธันวาคม 2567 เป็นต้นไป สำหรับข้อกำหนดในมาตรา 3 – มาตรา 13 (ว่าด้วย การห้าม หรือ ข้อบังคับสำหรับผู้ประกอบการ/ผู้ค้า/ผู้แทนที่ได้รับอนุญาต การวางจำหน่ายในตลาด โดยผู้ประกอบการที่มีถิ่นที่ตั้งในประเทศที่สาม ความรับผิดชอบในการประกอบธุรกิจที่เคารพสิทธิมนุษยชนและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ข้อกำหนดด้านข้อมูล การประเมินความเสี่ยง การลดความเสี่ยง การจัดทำและดูแลระบบการตรวจสอบสถานะ due diligence การรายงาน การเก็บบันทึก และ due diligence แบบลดขั้นตอน) มาตรา 16 – มาตรา 24 (ว่าด้วย ข้อบังคับ/หน้าที่ในการดำเนินการตรวจสอบ สินค้าที่เกี่ยวข้องที่ต้องดำเนินการในทันที การตรวจสอบผู้ประกอบการและผู้ค้าที่ไม่ใช่วิสาหกิจขนาดเล็ก ขนาดกลาง และขนาดย่อม การตรวจสอบผู้ค้าวิสาหกิจขนาดเล็ก ขนาดกลาง และขนาดย่อม การเรียกคืนค่าใช้จ่ายโดยหน่วยงานผู้รับผิดชอบหลัก ความร่วมมือและการแลกเปลี่ยนข้อมูล การรายงาน มาตรการชั่วคราว และการดำเนินการแก้ไขในกรณีที่ไม่ปฏิบัติตาม) มาตรา 26 (ว่าด้วย การควบคุม) มาตรา 31 (ว่าด้วย ข้อกังวลที่พิสูจน์ได้ของบุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคล) และมาตรา 32 (ว่าด้วย การเข้าถึงความยุติธรรม)

ข้อกังวลที่เกิดขึ้นจากกฎหมาย

การออกกฎหมายดังกล่าวได้ส่งผลกระทบต่อประเทศต่าง ๆ โดยเฉพาะกลุ่มประเทศ LMCs ที่ผ่านมา กลุ่มประเทศ LMCs นำโดยประเทศบราซิลและอินโดนีเซีย ได้แสดงท่าทีไปยังสหภาพยุโรปต่อการออกกฎหมายดังกล่าว โดยกลุ่ม LMCs 14 ประเทศ ได้ร่วมลงนาม Joint Letter จำนวน 2 ฉบับ ฉบับแรกแสดงการคัดค้านต่อการออกกฎหมาย EUDR ของสหภาพยุโรป และแสดงความกังวลถึงผลกระทบต่อเกษตรกรรายย่อยในประเทศกำลังพัฒนา และการจัดระดับความเสี่ยงของประเทศผู้ผลิตว่าอาจเป็นการเลือกปฏิบัติทางการค้า สร้างภาระต้นทุนในห่วงโซ่อุปทาน และฉบับที่ 2 (รวมประเทศไทย) เมื่อเดือนกันยายน 2566 มีสาระสำคัญสอดคล้องกับร่างฉบับแรกและเพิ่มการขยายความและการระบุข้อห่วงกังวลให้ชัดเจนยิ่งขึ้น อาทิ การระบุข้อความเรื่อง geolocation การเรียกร้องให้สหภาพยุโรปให้การสนับสนุนและส่งเสริมเกษตรกรรายย่อยอย่างเป็นรูปธรรม อาทิ

1) มาตรการ Due Diligence และ Traceability ที่สหภาพยุโรปกำหนดเป็นแนวทางปฏิบัติในลักษณะ “One size fit all” จะสร้างภาระต้นทุนให้แก่ผู้ส่งออก ผู้นำเข้า ผู้ผลิตและผู้บริโภค และอาจไม่มีผลบวกต่ออัตราการตัดทำลายป่าตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้

2) EUDR ยังส่งผลกระทบอย่างมากต่อเกษตรกรรายย่อยในประเทศกำลังพัฒนาที่มีข้อจำกัดด้านเงินทุนและเทคโนโลยีและจะถูกกีดกันออกจากห่วงโซ่อุปทาน ซึ่งจะกระทบต่อรายได้และการส่งเสริมแนวทางปฏิบัติที่ยั่งยืน

3) ขอให้สหภาพยุโรปกำหนดแนวทางการดำเนินการและวิธีปฏิบัติที่เหมาะสม รวมทั้งระบบการตรวจสอบสินค้าที่มาจากเกษตรกรรายย่อยจากประเทศกำลังพัฒนา และแนวทางปฏิบัติที่ยืดหยุ่นมากขึ้นต่อผู้ประกอบการรายย่อยของสหภาพยุโรป

ในส่วนของประเทศไทย ได้มีการดำเนินการต่าง ๆ อาทิ สปษ. สหภาพยุโรป ได้ร่วมกับสถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงบรัสเซลส์ เข้าหารือกับหน่วยงานต่าง ๆ ของสหภาพยุโรป และหารือร่วมกับกลุ่มประเทศ LMCs เพื่อหาแนวทางต่าง ๆ ร่วมกัน และเมื่อเดือนกันยายน 2566 การยางแห่งประเทศไทย ได้เดินทางเข้าพบหารือกับผู้แทนคณะกรรมาธิการสหภาพยุโรปด้านสิ่งแวดล้อม และคณะกรรมการบริหารของสมาคมผู้ผลิตยางล้อและยางพาราแห่งยุโรป เพื่อนำเสนอความก้าวหน้าและแนวทางในการดำเนินงานด้านสินค้ายางพาราภายใต้มาตรการ EUDR ของไทย ซึ่งฝ่ายสหภาพยุโรปยอมรับว่าประเทศไทยมีการเตรียมการที่ดีทั้งในรายละเอียดและความก้าวหน้าในการดำเนินการที่สามารถสนับสนุนการดำเนินการตามกฎหมาย EUDR ได้

สำนักงานที่ปรึกษาการเกษตรต่างประเทศ ประจำสหภาพยุโรป

กฎหมาย สินค้าที่ปลอดจากการตัดไม้